Szczepić, czy nie szczepić? Za i przeciw - poznaj fakty.
Początki stosowania szczepień mających chronić ludzi przed chorobami zakaźnymi sięgają XVII wieku, jednak do Europy idea ta trafiła na początku XVIII wieku, gdzie została rozpowszechniona przez Edwarda Jennera, angielskiego lekarza , który wprowadził pierwsze szczepionki przeciwko myksomatozie królików. Z kolei naukowe podstawy szczepień zawdzięczamy Ludwikowi Pasteurowi, którego liczne prace naukowe zaowocowały wyjaśnieniem procesu atenuacji, czyli obniżenia zdolności do wywoływania chorób szczepów drobnoustrojów szczepionkowych.
Do dnia dzisiejszego profilaktyka swoista stanowi nadal jedną z najczęściej stosowanych i najskuteczniejszych metod zwalczania chorób zakaźnych, pomimo iż wymaga dużego zaangażowania, śledzenia, monitorowania i analizowania sytuacji epizootycznej w danym regionie. Ogromny postęp, jaki nastąpił praktycznie w ostatnich kilkudziesięciu latach w dziedzinie mikrobiologii, parazytologii i immunologii chorób zwierząt dał podstawę do opracowywania, testowania i wprowadzania na rynek coraz to nowszych szczepionek.
W odniesieniu do profilaktyki swoistej małych zwierząt powinno się pamiętać o kilku ważnych zasadach. Wszystkie psy i koty powinny otrzymać przypominającą dawkę szczepionki 12 miesięcy po zakończeniu serii szczepień młodych zwierząt, co kończy podstawowy program szczepień. Kolejne szczepienia wykonuje się u zwierząt dorosłych szczepionką skojarzoną raz w roku. Można indywidualnie dobrać program corocznego szczepienia, jednak nawet częstsze szczepienie nie jest szkodliwe, tylko dodatkowo ćwiczy układ odpornościowy, wypracowując skuteczną reakcję obronną przeciwko określonemu patogenowi. Nie wszystkie szczepienia są wymagane obligatoryjnie, jednak regularne szczepienia szczepionkami skojarzonymi, pozwala uniknąć zarażenia zwierzęcia wieloma chorobami zakaźnymi, natomiast każdy Właściciel ma prawny obowiązek corocznego szczepienia swojego zwierzęcia (psa) przeciwko wściekliźnie.
W medycynie weterynaryjnej zadomowiła się od pewnego czasu koncepcja „ odporności populacji”, zgodnie z którą szczepienie pojedynczego osobnika służy nie tylko jego ochronie przed chorobą, ale obniża również odsetek zwierząt wrażliwych w danej populacji zmniejszając w ten sposób zachorowalność w danej okolicy. Znane są badania naukowe na temat wytwarzania przez układ immunologiczny zwierząt odporności dłuższej niż na rok przeciwko określonym jednostkom chorobowym np. w przypadku parwowirozy psów czy panleukopenii kotów, nie mniej jednak w warunkach terenowych zaleca się coroczne szczepienie zwierząt. W różnych źródłach dostępne dane statystyczne dotyczące trwałości i skuteczności wytworzonej odpowiedzi immunologicznej w przypadku żadnej choroby nie obejmują 100 % populacji zwierząt, lecz jedynie większość. Obecnie nie ma możliwości skutecznej weryfikacji, który osobnik wytworzył skuteczną odporność przeciwko chorobom zakaźnym i jak trwała jest ta odporność u danego osobnika. Częstsze szczepienia ograniczają brak skuteczności pojedynczych szczepień i dają możliwość większej kontroli nad chorobami zakaźnymi. Faktem jest, że szczepienia nie są do końca bezpieczne, jednak korzyści wynikające z ich stosowania w populacji zwierząt znacznie przewyższają ryzyko działań niepożądanych u poszczególnego osobnika. Pomijając aspekt ekonomiczny, który również jest tutaj istotny. Łatwiej i taniej jest zaszczepić zwierzę raz w roku przeciwko chorobom zakaźnym, niż później leczyć je na jedną z ciężkich i długotrwale przebiegających chorób. Istnieje również kwestia etyki, w której zawsze górę bierze zapobieganie chorobom, niż narażanie zwierząt na niepotrzebne cierpienie. Istotna jest tutaj także kwestia siewstwa drobnoustrojów przez nosicieli do środowiska, mogących być źródłem zakażenia dla zwierząt nieszczepionych. Oczywiście powinniśmy mieć również na uwadze najważniejszy aspekt zdrowia człowieka, gdyż zwierzęta są również wektorami chorób niebezpiecznych dla zdrowia i życia człowieka np. wścieklizna, leptospiroza, chlamydioza, herpeswiroza, a w przypadku tych chorób musimy mieć pewność, że zrobiliśmy wszystko, aby zapobiec ich rozprzestrzenianiu w środowisku. Dlatego przy profilaktyce chorób zakaźnych należy zdać się na wiedzę i doświadczenie lekarza weterynarii zajmującego się zwierzęciem, który podczas wizyt kontrolnych doradzi jak zaszczepić naszego pupila, dobierając indywidualny program szczepień dla każdego zwierzęcia.
Z profilaktyką swoistą wiąże się możliwość występowania reakcji poszczepiennych. Są to w większości reakcje indywidualne , najczęściej gorączka, immunosupresja, tworzenie kompleksów immunologicznych, reakcje autoimmunologiczne, oraz miejscowe odczyny na zastosowane antygeny szczepionkowe, jednak brak jest na dzień dzisiejszy dokładnych kryteriów ich klasyfikacji. Takie objawy zgodnie z informacją producenta szczepionki powinny samoistnie ustąpić w ciągu 72 godzin (podobnie jak w przypadku szczepień dzieci). Rozwiązaniem ograniczającym pojawienie się takich reakcji może być m.in. indywidualne podejście do każdego pacjenta w odniesieniu do przeprowadzanych u niego szczepień.
Podsumowując, szczepienia są jak dotąd najskuteczniejszą bronią w walce z chorobami zakaźnymi, szczególnie tymi o etiologii wirusowej. Schematy immunizacji nie powinny być jednak rutynowe, ale i one mogą podlegać pewnej weryfikacji i modyfikacji, odchodząc nieco od przyjętych zwyczajowo programów. Wiąże się to z indywidualnym traktowaniem każdego pacjenta, uwzględniającym w jego konkretnym przypadku wszystkie czynniki ryzyka związanego ze szczepieniem. Konkluzją nie jest zatem rezygnacja ze szczepień , ale uświadomienie również związanych z nimi problemów aktualnie znanych lub jeszcze nierozpoznanych.
MedicoVet s.c.